Δυστυχώς η πατρίδα μας και ολόκληρος ο πλανήτης πλέον βρίσκονται στη δίνη ενός σοβαρότατου ιατρικού θέματος, που πήρε το χαρακτήρα πανδημίας. Όλο και περισσότερο, το προηγούμενο διάστημα, ακούσαμε και συνεχίζουμε να ακούμε τον όρο: ατομική ευθύνη. Ασφαλώς καλά κάνουμε και τον ακούμε. Ορθώς πράττουν και μας τον επισημαίνουν κρατικοί αξιωματούχοι, αρμόδιοι παράγοντες της επιστημονικής κοινότητας, μέσα ενημέρωσης, διάσημοι και άσημοι.
Τι είναι όμως αυτή η περιβόητη ατομική ευθύνη; Πότε άρχισε να μας απασχολεί σοβαρά; Αρκεί από μόνη της; Σταματάει κάπου, έχει κάποιο όριο; Αν ναι πότε εμφανίζεται και ποιο είναι το όριο αυτό; Μήπως ακολουθεί η συλλογική πολιτική ευθύνη έστω και σε αλληλεπίδραση με την αντίστοιχη ατομική;
Ατομική ευθύνη ήταν και είναι το να μην πετάμε το μπουκαλάκι της πορτοκαλάδας στο έδαφος, στο γήπεδο του Παναρκαδικού, εφόσον υπάρχουν αντίστοιχοι κάδοι σκουπιδιών στο χώρο.
Ατομική ευθύνη ήταν και είναι να μη βρίζουμε με τα χειρότερα λόγια τον αντίπαλο παίκτη, προπονητή ή το διαιτητή ενός αθλητικού αγώνα. Ή ακόμα χειρότερα τη μητέρα κάποιου από τους παραπάνω.
Ατομική ευθύνη είναι όταν χρησιμοποιούμε αυτό το υπέροχο μεταφορικό μέσο, που λέγεται ποδήλατο, να σεβόμαστε τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Να μην οδηγούμε, με αυτό, ανάποδα στους μονόδρομους και να μην πεταγόμαστε στο αντίθετο ρεύμα απότομα, με ταχύτητα και ίσως κάποιες φορές στη στροφή χωρίς αυτός που έρχεται από απέναντι και οδηγεί κανονικά και σωστά, να έχει οπτικό πεδίο ώστε να λάβει τα μέτρα του.
Όμως η ατομική ευθύνη εκτός του ότι διαμορφώνει ίσως νωρίτερα διαμορφώνεται εντός του πλαισίου μιας γενικότερης και πιο συλλογικής ευθύνης μιας πολιτείας, ενός συντεταγμένου κράτους, μιας οργανωμένης κοινότητας. Μιας κοινωνίας που ακολουθεί κάποιες πολιτικές και εκπαιδεύει – καλλιεργεί τα μέλη – πολίτες της. Ποιάς κοινωνίας; Ποιού κράτους;
Αυτής που το υπουργείο παιδείας του οργανώνει και διαφημίζει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση χωρίς προηγούμενη κατάλληλη προετοιμασία και ενημέρωση των εμπλεκομένων, μέσα στη δίνη του απρόσμενου γεγονότος κινδύνου της δημόσιας υγείας που προέκυψε.
Αυτής που ό έλληνας πρωθυπουργός σε ένα διάγγελμά του ανέφερε, απευθυνόμενος στον ελληνικό λαό ή στο λαό που ζει στην Ελλάδα, πως βρισκόμαστε σε «πόλεμο» με έναν αόρατο αλλά όχι ανίκητο εχθρό. Ασφαλώς και ισχύει αυτό. Όλοι έχουμε ευθύνη και οφείλουμε να έχουμε σωστή συμπεριφορά στη δύσκολη αυτή συγκυρία ώστε να βοηθήσουμε την επιστημονική κοινότητα και το σύστημα υγείας να ανταποκριθεί, τηρώντας τους κανόνες προστασίας και τις οδηγίες ατομικής και συλλογικής ασφάλειας.
Όμως σημαντικό τμήμα της κοινωνίας βρίσκεται «πόλεμο» εδώ και δέκα με δώδεκα χρόνια. Και ένα άλλο σε όλη του τη ζωή. Άνθρωποι έχασαν δουλειά, σπίτι, εισόδημα, περιουσία και τελικά τη γη κάτω απ’ τα πόδια τους βρισκόμενοι με βίαιο τρόπο υπό το όριο της φτώχειας. Και πως από αυτούς που δεν έχουν σπίτι ζητάμε να μείνουν σπίτι με σλόγκαν και διαφημίσεις στα μέσα ενημέρωσης;
Αν ο μη γένοιτο αυξηθούν τα κρούσματα και δεν αντέξει το σύστημα υγείας του ελληνικού κράτους θα φταίει μόνο η ατομική ευθύνη ή τότε θα βγουν, με το χειρότερο τρόπο, στην επιφάνεια οι αρνητικές επιπτώσεις της πολυετούς οικονομικής ύφεσης, που οδήγησαν στη συρρίκνωση των υποδομών και της στελέχωσης των δομών υγείας;
Και φυσικά δεν αναφέρομαι μόνο στην Ελλάδα. Γιατί είναι εύκολο σε πολλούς τομείς να ειπωθεί η φράση : «Μόνο εδώ γίνονται αυτά…». Λεγόταν πολύ στο παρελθόν, ήταν της μόδας. Παρατηρώντας και σε άλλες χώρες όμως τώρα, γειτονικές μας ή μη, βλέπουμε ή τουλάχιστον εγώ ξανά διαπιστώνω αυτό που έλεγα παλιότερα και πολλοί διαφωνούσαν μαζί μου : «Παντού Ελλάδα είναι…». ( Δεν είναι δικό μου. Το έχει εξηγήσει ο Νίκος Μπογιόπουλος. Συμφωνώ και το δανείστηκα ).
Κι ας μας προτρέπει ο υπουργός ανάπτυξης, σε ραδιοφωνική συνέντευξη, να κάνουμε το σταυρό μας που είμαστε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να μας νουθετεί να κατανοήσουμε πως κακώς «φωνάζαμε» στις πλατείες για τα μνημόνια.
Όλα αυτά τα ζοφερά που ζούμε εντός αυτού του πλαισίου, ευρωπαϊκού και παγκόσμιου, εξελίσσονται. Η παγκόσμια άρχουσα τάξη σε τέτοιες περιστάσεις βγάζει συμπεράσματα, πειραματίζεται αλλά κυρίως κατευθύνει την κατάσταση της επόμενης μέρας, όταν θα έχει περάσει η μπόρα ή η καταιγίδα.
Άρα κλείνοντας θεωρώ πως για ένα καλύτερο αύριο χρειάζεται υποχρεωτική αυτοκριτική αλλά απαραίτητα συνοδευόμενη από δικαιωματική και δίκαιη κριτική.
Υ. Γ. Το παρόν άρθρο αποτελεί τη “συνέχεια” αυτού που είχε δημοσιευθεί, εισαγωγικά, στις 25 Μάρτη 2020 και μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.
